Water en klimaat op de Usseler Es
Door Herman Dam
Tijdens de koffieochtend (elke 3e zaterdag van de maand) op 17 juni hield Jeroen Buitenweg een interessante lezing over ‘Water en klimaat’ op de Usseler Es.
Verschil weer en klimaat
Jeroen begint met het verschil uit te leggen tussen weer en klimaat. Het weer is de dagelijkse stand van zaken, het klimaat is het gemiddelde weer gemeten over een periode van 30 jaar. Door elk jaar terug te kijken over 30 jaar kun je de veranderingen in het klimaat zien. Het is zorgelijk om te zien hoe snel het klimaat aan het veranderen is gedurende de laatste 30 jaar. De gemiddelde temperatuur stijgt veel harder dan voorheen en het aantal zonuren is ook sterk toegenomen. De hoeveelheid neerslag is niet echt veranderd, maar de spreiding van de neerslag over het jaar wel.
Impact klimaat en weer op de Usseler Es
Wat betekent een en ander concreet voor ‘onze’ Usseler Es? In de laatste jaren, uitgezonderd 2021, hebben we te maken met uitzonderlijk droge voorjaren. In 2023 is er al 120 mm tekort aan neerslag gemeten. Dat veroorzaakt grote droogte in de toplaag op de es, die bestaat uit zo’n 6 tot 10 meter zand, dat slecht water vasthoudt. De neerslag zakt door het zand heen en vloeit over de hardere onderlaag van klei weg naar het laagste gedeelte van de es, waar het wegstroomt in een beek en voor de es verloren gaat. De grote uitdaging waar we voor staan is: hoe kunnen we gedurende het hele jaar voor voldoende water zorgen? Dat is vooral belangrijk voor de groente die verbouwd wordt, die heeft het jaar rond veel water nodig.
In de afgelopen periode zijn op de es boringen verricht om te zien of er een waterbron aangeboord kon worden, maar dat leverde niet voldoende resultaat op, hoewel het grondwaterpeil zelf wel goed is.
Nu, straks en later
Een oplossing kan zijn om het water dat over de es naar beneden stroomt op te vangen in een waterberging die dan de vorm krijgt van een natuurlijke vijver. Het teveel aan water in de winter kan dan opgevangen worden en in voorjaar en zomer gebruikt worden voor irrigatie. Wel zal dat water dan ‘ontijzerd’ moeten worden, omdat ijzer lang niet voor alle gewassen goed is. Voor de irrigatie kan een systeem met buizen aangelegd worden. Het is nog wel de vraag of dat haalbaar is, ook financieel. De realisering van een ander zal sowieso nog wel enige tijd duren. Op korte termijn zou een doormidden gezaagde zeecontainer gebruikt kunnen worden: het water van de es wordt dan opgevangen in de ene bak en na ontijzering door een nog aan te schaffen ontijzeringsapparaat overgeheveld naar de andere bak om gebruikt te worden voor besproeiing.
Naast de droogte is ook de hitte een toenemend probleem. Aan te planten bomen kunnen zorgen voor natuurlijke schaduw. Ook kan bij de keuze van de te telen gewassen gekeken worden naar soorten die goed tegen warmte en droogte kunnen.
Twee weetjes over het water op de boerderij
De bedden zijn overdwars op de es aangelegd, om zo beter water vast te houden. Als ze in de lengterichting van de es, dus van hoog naar laag zouden lopen, zou het water door de plantenbedden en de geulen tussen de planten veel te snel wegstromen.
En: één keer besproeien van alle bedden met groente kost zo’n 40.000 liter water! Dat is dus 40 van die witte kubussen die je op de es ziet staan en waarmee de trekker op het land rondrijdt. Dat water wordt nu voor een deel opgehaald uit het Twentekanaal.
Hoe mooi zou het zijn, als op termijn de Herenboerderij Usseler Es een geheel gesloten watervoorziening heeft! We wensen Jeroen en de werkgroep Water veel succes bij het aangaan van de grote uitdaging die er ligt!
