Veelgestelde vragen

Sinds januari 2023 is er op de Usseler Es een Herenboerderij. Een eigen boerderij, waar we samen duurzaam voedsel produceren. Misschien spreekt dit jou ook aan en overweeg je om je bij ons aan te sluiten.

We hebben hieronder een aantal veelgestelde vragen en de antwoorden op een rijtje gezet. Heb je een vraag waar hier geen antwoord op wordt gegeven of wil je meer weten? Kom dan naar onze rondleidingen!

Herenboeren

Wat is Herenboeren Usseler Es?

Herenboeren Usseler Es is een coöperatieve boerderij op de Usseler Es, nabij Enschede. De Herenboerderij Usseler Es wordt ondersteund door Herenboeren Nederland en onderschrijft haar visie en waarden. De circa 250 deelnemende huishoudens zijn mede-eigenaar van de boerderij en samen maken we ons sterk om duurzaam voedsel te produceren in harmonie met de natuur. Een uitgebreide beschrijving van de Herenboerderij Usseler Es vind je onder Onze Boerderij
Wat is Herenboeren Nederland?

Herenboeren Nederland is een beweging van professionals die wil aantonen dat de productie van ons dagelijks voedsel anders, beter en bovenal duurzamer kan. Zij doen dat door het bieden van ondersteuning, het vergaren en ontsluiten van kennis voor de ontwikkeling van Herenboerderijen in Nederland en het “meenemen” van politiek en belangenorganisaties in het gedachtengoed van herenboeren.Tijdens de opstartfase van een Herenboerderij staat Herenboeren Nederland met raad en daad terzijde, en kan de Herenboerderij gebruikmaken van alles wat Herenboeren Nederland al heeft ontwikkeld en voorbereid. Ook als de Herenboerderij daadwerkelijk draait, blijft de expertise van Herenboeren Nederland beschikbaar om zo, samen met alle andere herenboerderijen, het gedachtegoed verder te brengen en ondersteunende zaken efficiënter te kunnen organiseren.

Herenboeren Nederland ziet grote kansen voor coöperatieve boerderijen die burgers gedeeld eigenaar maken van hun eigen boerderij; consumenten dus die samen vraaggestuurd produceren en consumeren, binnen de grenzen die de natuur hun biedt. De leden van een Herenboerderij zijn samen ondernemer, producent en consument.

Op de website van Herenboeren Nederland staat meer informatie over de beweging waar Herenboeren onderdeel van uitmaakt. Lees bijvoorbeeld over de Farming Communities, Green Deal, Platform Bodem en Voedsel, Online en offline kenniscentrum, WINK voor kennis en inspiratie en het Kennis- en expertiseprogramma.
Zijn er al meer Herenboerderijen?

Ja, de eerste Herenboerderij ‘Herenboeren Wilhelminapark‘ staat in Boxtel in Noord-Brabant. Dat is een gemengd bedrijf van 20 hectare. Deze Herenboerderij is opgericht in 2016 en levert groenten, fruit, vlees en eieren aan de leden.

De boerderij van Herenboeren Usseler Es is de 18de boerderij die officieel geopend is.

Op de website van Herenboeren Nederland staat een actueel kaartje waarop de actieve Herenboerderijen én de Boerderijen in oprichting te zien zijn.

Duurzaam en lokaal geproduceerd voedsel

Wat eet je als Herenboer?

De leden beslissen gezamenlijk wat ze willen verbouwen. De algemene ledenvergadering stelt jaarlijks het teeltplan vast. De bodem van de Herenboerderij bepaalt wat er in technische zin aan groenten en fruit verbouwd kan worden. Maar het zijn de bodem, de seizoenen en de wensen van de Herenboeren, die bepalen wat er daadwerkelijk op die grond verbouwd gaat worden en welke dieren er gehouden worden.

In het eerste teeltseizoen van de Herenboerderij Usseler zijn verschillende soorten groenten en kruiden verbouwd, van sla tot boerenkool en van sperziebonen tot aardappels. In de komende seizoenen zal het teeltplan uitgebreid worden met o.a. fruitbomen en zullen ook de eerste dieren op de boerderij verschijnen, zoals varkens en kippen voor vlees en eieren. Vanzelfsprekend eten de Herenboeren dus met de seizoenen mee. Het is de bedoeling per week in ieder geval vijf soorten groenten van het land te halen. Waarmee, zo is de ervaring van draaiende herenboerderijen, bij volledig in bedrijf zijn in zo’n 60% van de voedselbehoefte van de leden kan worden voorzien.
Kun je als vegetariër ook mee doen?
Hoe wordt de kwaliteit van producten gewaarborgd?

Fruit en groenten worden wekelijks geoogst. Als we kiezen voor afhaalplekken, dan worden deze producten in kratten afgevoerd. Overtollige bladresten blijven achter op de boerderij. We streven ernaar zo weinig mogelijk eten te verspillen. Dit betekent dat producten met een afwijkende vorm of maat, of met een plekje of vlekje, niet worden weggegooid. Ook kromme komkommers en penen smaken goed. Producten van ondermaatse kwaliteit worden verwerkt tot veevoer.

Dieren slachten we niet zelf. Dat laten we over aan een professionele slager, die werkt conform de hygiënevoorschriften van de Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA).

Waar precies de grens ligt tussen goede en ondermaatse kwaliteit zal de praktijk moeten uitwijzen en kunnen we samen bepalen. Bij hoge opbrengsten zullen we wellicht strenger kunnen en/of willen selecteren.
Werkt een Herenboerderij biologisch?

Niet officieel, maar in de praktijk wel. Biologisch is een door SKAL verleend keurmerk. Iedereen die een biologisch product koopt bij een boer, speciaalzaak of supermarkt, weet dan dat het voldoet aan de criteria van het keurmerk. Omdat wij als Herenboerderij alleen voor eigen leden produceren, behoeven wij geen officiële certificering, maar ‘biologisch’ zien wij als onze ondergrens. Wij zoeken naar de ‘meest duurzame vorm van landbouw’. We noemen het zelf ook wel natuurgedreven landbouw.

We vinden transparantie en grip op de methode momenteel het belangrijkste sturingselement. Vraaggestuurd voedsel produceren, zo natuurlijk mogelijk; dat is wat ons drijft.

We zoeken naar de draagkracht van de bodem voor voedselproductie, uitgaande van een gezonde bodem in een gezond landschap. Het gebruik van middelen wordt hierbij zoveel mogelijk voorkomen. En mocht het noodzakelijk zijn, dan gebruiken we bestrijdingsmiddelen die in de biologische landbouw zijn toegestaan.
Wat is natuurgedreven of natuurinclusief?

Herenboeren willen gezond en duurzaam voedsel. Daarom kiezen ze ervoor geen chemische middelen en kunstmest te gebruiken. Dat lijkt sterk op de biologische landbouw, maar een Herenboerderij gaat nog een stap verder. Natuurinclusieve landbouw is een vorm van landbouw die op alle fronten rekening houdt met de natuur, door deze niet alleen optimaal te gebruiken, maar ook te sparen en te verzorgen. Uiteindelijk moet dat leiden tot een landbouw die het milieu minder belast en zorgt voor verbetering van biodiversiteit op het land. Zorg voor de bodem is de basis van natuurinclusieve landbouw. Op een Herenboerderij willen we de natuur in haar kracht zetten, en dat we daar dan ook nog gezond en heerlijk van kunnen eten is natuurlijk mooi meegenomen!

Naast natuurinclusief is de Herenboerderij ook circulair. We streven naar een gesloten cirkel met zo min mogelijk input van buitenaf: kringlooplandbouw. Vraaggestuurde productie waarbij eventuele overschotten gebruikt worden als diervoer, geruild worden met andere Herenboerderijen of er wordt een goed doel voor gevonden. De producten van een Herenboerderij worden niet verkocht.

Ook regeneratieve landbouw is van toepassing, een vorm waarbij er actief wordt gewerkt aan een gezonde bodem en deze het uitgangspunt vormt voor gezond voedsel.

Hoe werkt het?

Waar haal ik mijn oogst op?

Er zijn verschillende manieren om de distributie te regelen. Je kunt zelf naar de Herenboerderij komen, maar je mag ook je oogst door iemand anders laten ophalen. Via ‘Herenburen’ in onze ledenomgeving zie je wie bij jou in de buurt woont. Zo kun je vragen aan een ander lid om jouw oogst op te halen. Elke zaterdag tussen 10.30 – 13.00 uur kun je jouw oogst ophalen. We merken dat mensen het leuk vinden om naar de boerderij te komen, het ophalen van de oogst is ook een moment om elkaar te ontmoeten, even het land op te lopen en nieuwtjes en recepten uit te wisselen.
Hoe worden de besluiten binnen de coöperatie genomen?

Belangrijke besluiten worden genomen door de Algemene (leden) Vergadering (AV). De AV is een officiële bijeenkomst waar alle leden van de coöperatie mogen meepraten en meebeslissen over het gevoerde en toekomstige beleid van de coöperatie.

De AV komt minstens één keer per jaar bijeen. Alle leden worden hiervoor uitgenodigd en krijgen de mogelijkheid om mee te stemmen over de toekomst van de vereniging; het beleid, het teeltplan, de activiteiten, de bestuurders, de financiën, enzovoort. Alle leden hebben stemrecht, dus de stem van ieder lid geldt. Daarnaast krijgen de leden de kans om (kritische) vragen te stellen om zo grip te houden op het functioneren van het bestuur en de vereniging als geheel.

De AV mandateert het bestuur om samen met de boer de dagelijkse gang van zaken op de boerderij te regelen. Voor grote beslissingen zoals investeringen (de begroting) of het teeltplan is de instemming van de leden nodig. Sommige uitgangspunten liggen vast. Zo blijven we altijd een coöperatieve Herenboerderij die groenten, fruit, vlees en eieren produceert op natuurinclusieve wijze. Meer informatie over de werking van de coöperatie is te vinden op de site van Herenboeren Nederland, gebaseerd op de ervaringen met de Herenboerderijen door heel Nederland.
Hoeveel tijd kost het om Herenboer te zijn?

Meewerken op de boerderij is geen verplichting, maar de boerderij kan eigenlijk niet draaien zonder de hulp van leden. De boeren in loondienst (circa 1,4 fte) coördineren het dagelijkse werk en werken uiteraard zelf ook mee. Maar de gezamenlijke leden (ca 250 huishoudens = 500 personen) helpen met allerhande taken mee op de boerderij. Er zijn leden actief in het bestuur, commissies en werkploegen. Je kunt hierbij denken aan teams die helpen met zaaien/planten, wieden, de oogst, dierverzorging of onderhoud aan schuur of machines, maar bijvoorbeeld ook aan communicatie, educatie, rondleidingen, monitoring van de biodiversiteit óf het organiseren van activiteiten voor de leden zoals lezingen of workshops.

Behalve de inzet van de boeren, is er gemiddeld 2 tot 4 uur hulp nodig op de boerderij per huishouden per week. In de zomer meer dan in de winter. De praktijk leert dat veel mensen het leuk vinden om regelmatig te helpen. Daardoor word je deelgenoot van de levendige gemeenschap rond de Herenboerderij.

Verder moet je er rekening mee houden dat het schoonmaken van de verse groenten, zo van het land, wat meer tijd kost dan de kant en klaar groenten die je bij de supermarkt koopt. Maar de smaak is fantastisch! Op zaterdagochtend haal je je oogst op. Kan je een keer niet? Dan staat er meestal wel een Herenbuur klaar die jouw oogstdeel voor jou wil ophalen.
Wie doet het dagelijkse werk op een Herenboerderij?

Dit is de Herenboeren-boer oftewel de agrarisch bedrijfsleider van de Herenboerderij. De boer komt in loondienst bij Herenboeren Nederland en komt in contact met boeren van Herenboerderijen door heel Nederland om kennis uit te wissen. Met de landelijke organisatie sluit de boer (m/v) een arbeidscontract. Vervolgens wordt hij of zij gedetacheerd bij Herenboeren Usseler Es. In de overeenkomst staan afspraken over salaris, arbeidsduur, overwerk, arbeidsomstandigheden, secundaire arbeidsvoorwaarden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden, enz. Het bestuur van de coöperatie Herenboeren Usseler Es heeft jaarlijks, of zo vaak als nodig, een gesprek met de boer waarin wordt geëvalueerd en eventuele leerpunten worden meegenomen in de afspraken voor de komende periode.

De algemene ledenvergadering van de coöperatie stelt jaarlijks een begroting en een werkprogramma met teelt en productieplan vast. Deze vormen de kaders voor de boer. Voor de dagelijkse uitvoering krijgt hij mandaat om, binnen de begroting, uitgaven te doen. De hoogte daarvan wordt vooraf vastgesteld. Betalingen die daar bovenuit gaan, zullen worden verricht door de penningmeester van de coöperatie, samen met de voorzitter en de andere bestuursleden.
Als de boer weggaat, stop dan ook de Herenboerderij?

Een boer kan ziek worden of in drukke tijden extra hulp nodig hebben. In beide gevallen kan hij of zij hulp inroepen van omliggende Herenboerderijen of tijdelijk loonwerkers inhuren. Voor dat laatste biedt de begroting van de Herenboerderij ruimte. We hebben uiteraard ook oog voor de mogelijkheid dat de boer zijn werk niet naar tevredenheid verricht, of dat de relatie met hem niet vruchtbaar blijkt. Het bestuur van Herenboeren Usseler Es gaat dan in overleg met Herenboeren Nederland naar een oplossing zoeken. Dit kan betekenen dat we afscheid nemen van de boer en een andere kandidaat voordragen. Stoppen met de Herenboerderij is niet aan de orde.
Hoe kan ik lid worden? Moet ik dan iets ondertekenen?

Financiën

Wat kost het om deel te nemen?
Samenvatting
Herenboeren Usseler Es is een wettelijk geregistreerde coöperatie U.A. (Uitgezonderd van Aansprakelijk) van ongeveer 230 leden. We richten een Herenboerderij op binnen de kaders van het Herenboeren-concept en sluiten ons daarmee aan bij de landelijke Herenboeren-beweging. Een van de uitgangspunten van de Herenboerderijen is dat de Herenboerderij kan draaien zonder ‘vreemd vermogen’ en subsidies. Met eigen geld maken de leden de oprichting van de boerderij mogelijk.

Inrichting
Door eenmalig 2.500 euro te investeren word je voor onbepaalde tijd voor 1/230 deel eigenaar van de Herenboerderij. Eénpersoonshuishoudens kunnen een ledencertificaat afnemen voor 1.250 euro. Met deze inleg brengen alle coöperatieleden samen het startkapitaal van circa 500.000 euro bij elkaar om de Herenboerderij te ontwerpen en aan te leggen. Het hele proces van oriëntatie, onderzoek, realisatie tot een gezonde exploitatie wordt begeleid vanuit Herenboeren Nederland. Deze inzet van expertise en arbeid kost een lokaal initiatief 75.000 euro. Hierbij is het solidariteitsprincipe van toepassing, iedere Herenboerderij betaalt hetzelfde bedrag. Mocht een boerderij onverhoopt niet starten, dan worden deze kosten niet gerekend. Met het resterende bedrag van zo’n 425.000 euro financieren we alle andere investeringen en aanschaffingen die nodig zijn om onze productiecapaciteit van groenten, fruit en dieren geleidelijk op te bouwen. Denk hierbij aan grondwerk, irrigatie en drainage, hekwerken, aanschaf van vee, machines en gereedschap, aanleg van een multifunctionele fruittuin en mobiele onderkomens voor kippen en varkens en de uitvoering van een meerjarenplan gezonde bodem. NB. de aankoop van land maakt geen onderdeel uit van het startkapitaal.

Exploitatie
De exploitatiekosten van een Herenboerderij, de dagelijkse productiekosten van ons voedsel, (inclusief het salaris van onze agrarisch bedrijfsleider, erfpacht van het land, zaai- en plantgoed, etc.) wordt door alle leden bijeengebracht via de contributie (ook wel mondjesgeld), in ruil daarvoor halen de leden wekelijks hun oogst op. Een indicatie voor dit bedrag per mond per week is 14 euro voor een pakket inclusief vlees en 12 euro voor een vegetarisch pakket. De contributie wordt maandelijks geïnd via een automatisch incasso.

Een huishouden bepaalt zelf voor hoeveel monden zij afneemt en kan dit aantal eens per jaar wijzigen. Een meerpersoonshuishouden neemt 2 tot 5 monden af en een eenpersoonshuishouden 1 mond.

Op jaarbasis bedragen de totale exploitatiekosten voor een Herenboerderij ongeveer 300.000 euro. In de contributie zit ook een jaarlijkse bijdrage aan Herenboeren Nederland verwerkt van ongeveer 40 euro per persoon per jaar. Het budget dat de draaiende initiatieven opbrengen wordt door de voorzitters van deze initiatieven toegeschreven aan zelfgekozen projecten die Herenboeren Nederland voor de Herenboeren-beweging uitvoert.

Door op deze wijze onderdeel te worden van de Herenboeren-beweging krijgen we zowel tijdens de opstartfase van onze Herenboerderij als tijdens de reguliere exploitatie fase veel ter beschikking gesteld op praktisch niveau. Dit gaat van website en huisstijl tot werving/selectie en opleiding van de Herenboeren-boer en van digitale uitgifte tool genaamd HAPP tot personeelsadministratie en belastingen, etc.

Verder promoot en ondersteunt Herenboeren Nederland niet alleen Herenboerderijen, maar levert ook een bijdrage aan een inclusiever wordende landbouw in Europa. Dit gebeurt onder andere door de oprichting van een kenniscentrum, wetenschappelijke experimenten, samenwerkingen met kennisinstellingen, overheden en natuurorganisaties, de mogelijkheid om via zogenaamde grondfondsen grond aan te kopen en aanpassingen van landelijke wet- en regelgeving om Herenboerderijen mogelijk te maken. Alle kennis en expertise vanuit de Herenboeren-beweging wordt beschikbaar gesteld voor alle Herenboerderijen, maar ook daarbuiten.

Eten, welzijn en geluk als rendement
Wat een Herenboerderij levert is gezond, smakelijk voedsel, biodiversiteit en een gezonde bodem. De winst zit hem ook in het duurzame voedselsysteem dat leden met elkaar in stand houden en laten groeien.

Als blijkt dat er onder aan de streep van de jaarrekening, behalve geluk en een goed gevoel ook wat euro’s overblijven, dan kan de coöperatie drie dingen doen:

investeren in het bedrijf;

sparen voor toekomstige grote uitgaven of om onverhoopte tegenvallers op te vangen of;

de maandelijkse afdracht in het volgende jaar verlagen.
Wat gebeurt er met mijn oogst als ik bijvoorbeeld op vakantie ben?

Een Herenboer ben je het hele jaar rond en je eet wat het land op dat moment geeft. Je kunt de afname van jouw pakket niet pauzeren voor bijvoorbeeld vakantie. Je kunt natuurlijk wel jouw oogst doneren aan bijvoorbeeld degene die op je huis of kat past tijdens jouw vakantie, of jouw oogst doneren aan vrienden of familie.

De oogst die niet opgehaald wordt kan verwerkt worden tot veevoer of kan bijvoorbeeld gedoneerd worden aan de lokale Voedselbank zoals dit in Boxtel gebeurt.
Kan ik stoppen als het niet bevalt?
Het lidmaatschap wordt aangegaan voor een periode van drie kalenderjaren, tenzij anders overeengekomen met het bestuur. Na het verstrijken van het derde kalenderjaar wordt het lidmaatschap jaarlijks automatisch met een kalenderjaar verlengd. Opzegging door een lid geschiedt schriftelijk bij het bestuur voor 1 oktober. Het lidmaatschap wordt dan beëindigd per 1 januari van het daaropvolgende jaar. De financiële afhandeling kent een aantal scenario’s (zie onze statuten). Samengevat:

Indien het maximum aantal monden (500) van de coöperatie is bereikt en er een wachtlijst is voor nieuwe leden zal het bestuur de eerste persoon op de wachtlijst benaderen. Zodra deze lid wordt en de inleg heeft voldaan, ontvangt het opzeggende lid zijn/haar inleggeld terug.

Indien er geen wachtlijst is, maar je zelf uiterlijk 1 oktober van het lopende kalenderjaar een nieuw lid aanbrengt, dan ontvangt je jouw inleg terug zodra het nieuwe lid de zijne/hare heeft betaald.

Indien er geen wachtlijst is en jij zelf geen nieuw lid aanbrengt, dan krijg je de betaalde inleg niet terug, maar kom je op een wachtlijst. Als er op een later tijdstip wél een nieuw lid komt, dan krijg je alsnog je inleg terug.

Een en ander geschiedt in volgorde van opzegging.
Kan ik mijn inleggeld terugkrijgen als ik stop als lid?

Je wordt voor minimaal drie kalenderjaren lid van onze coöperatie. Mocht je daarna besluiten je lidmaatschap te beëindigen, dan kun je in twee gevallen je geld terugkrijgen. Als je zelf een nieuw lid aanbrengt die jouw certificaat overneemt of op het moment dat de coöperatie volledig gevuld is en er sprake is van een wachtlijst. Zolang dat laatste niet het geval is en je zelf geen nieuw lid aanbrengt, krijg je je eenmalige inleg bij beëindiging van je lidmaatschap in beginsel niet terug; tenzij het bestuur van mening is dat de financiële situatie van de boerderij het toelaat om tot terugbetaling over te gaan. De exacte procedure staat beschreven in het huishoudelijk reglement (koppeling naar artikel 4 van ons HHR) Het verkopen van jouw certificaat aan derden is dus niet toegestaan. Dit geschiedt altijd met tussenkomst van het bestuur, zoals beschreven in het huishoudelijk reglement.

Belangrijke documenten

Huishoudelijk reglement
Statuten
Privacyverklaring

Overig

Kan een Herenboerderij meer dan voedsel produceren?

De Herenboerderij is van haar leden. Elk lid kan dus met initiatieven komen. Te denken valt aan het organiseren van excursies voor scholen in de omgeving, het organiseren van workshops om bijvoorbeeld voedsel houdbaar te maken gedurende de winter, of het inschakelen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Maar de ontwikkeling van de boerderij zelf heeft eerste prioriteit.

Als Herenboer ben je ondernemer, producent én consument. Je bent verbonden met de locatie en de grond onder de boerderij, begaan met het welzijn van de dieren, de gewassen, de natuur, het landschap, de boeren en je mede-herenboerenleden. Leden zijn over het algemeen betrokken bij het reilen en zeilen van de Herenboerderij. Meehelpen is niet verplicht, maar we kunnen eigenlijk niet zonder. Meehelpen is bovendien leuk, gezond en leerzaam. Leden ervaren: de boerderij is er niet alleen voor mijn voedsel, maar is ook mijn hobby, mijn lichaamsbeweging en mijn wekelijkse uitje. Als herenboer oogst je niet alleen voedsel, maar ook gezelligheid en verbondenheid met gelijkgestemden.
Recept-inspiratie nodig?