Geschiedenis Usseler Es

Foto header:  Foto uit 1946 van de blootlegging van de Laag van Usselo (de donkere & bodemhorizont’ in de lichte zandlaag), gemaakt door H.J. Wennink. Collectie De MuseumFabriek.

Door Ieke Vierdag

Het begin: De Laag van Usselo

Hoewel onze boerderij nog maar een jaar geleden van start ging, is de Usseler Es een plek met een lange geschiedenis, waar al sinds eeuwen landbouw wordt bedreven. 

Archeologische opgravingen tonen aan dat er omstreeks 9500 jaar v.Chr., na de laatste ijstijd, al jagers/verzamelaars op de es woonden. Onze boerderij is er een in een lange traditie.

Het gebied rond Usselo is een heel belangrijke archeologische vindplaats gebleken. De meeste vondsten stammen echter uit een latere periode, toen de landbouw hier opkwam, van de ijzertijd (zo’n 500 jaar v.Chr.), tot en met de middeleeuwen. Vondsten in de vorm van aardewerk, vuurstenen en sporen van nederzettingen. (Zie ook https://www.canonvannederland.nl/nl/page/208202/laag-van-usselo)

Veel voorwerpen werden aangetroffen in een bodemlaag in het Usselerveen en min of meer toevallig ontdekt in 1946 door de archeoloog en directeur van het Rijksmuseum Twenthe, C. Hijszeler. Deze laag lag op enkele meters diepte en bevatte een grondlaag van ongeveer 10 cm. dikte met opvallend veel houtskoolresten. Dit wordt de Laag van Usselo genoemd en is vermoedelijk 65 miljoen jaar geleden ontstaan. Uit later onderzoek blijkt dat hij niet beperkt is tot Usselo, maar zich uitstrekt over grote delen van Europa en internationaal belangrijk is. 

Gemeentes kregen in 2007 een zorgplicht voor de archeologie en werden verantwoordelijk voor conservering en educatie. De gemeente Enschede heeft daarop onder meer besloten om de Laag van Usselo zichtbaar te maken voor publiek door een ‘belevingsplek’ te creëren bij Het Rutbeek om aandacht voor te vragen voor deze belangrijke archeologische vindplaats. (zie ook https://collecties.erfgoedenschede.nl/verhalen/de-laag-van-usselo)

De laag van Usselo ligt natuurlijk ook onder onze boerderij. Toen jaren geleden de snelweg A35 aangelegd werd en er bovendien sprake van was dat de es een bedrijventerrein zou worden, heeft de gemeente Enschede een uitgebreid archeologisch onderzoek laten verrichten, wat dat bevestigde. En dat heeft ook consequenties voor ons. Want hoewel het natuurlijk een mooi idee is om te ‘boeren’ op een terrein met zo’n lange agrarische geschiedenis, betekent het ook dat we niet willekeurig overal in de grond kunnen graven. Bijvoorbeeld om een vijver aan te leggen ten behoeve van de watervoorziening in de zomer. 

Zoiets vergt op onze es overleg en onderzoek. Maar wie weet wat voor interessante vondsten we nog gaan doen.